Arabuluculuk: Alternatif Bir Uyuşmazlık Çözüm Yöntemi
Uyuşmazlıkların çözümünde geleneksel olarak başvurulan yöntem mahkeme yoluyla yargılamadır. Ancak bu yöntem zaman alıcı, maliyetli ve taraflar arasındaki ilişkiyi bozucu olabilir. Bu nedenle son yıllarda alternatif uyuşmazlık çözümü (ADR) yöntemleri geliştirilmiş ve yaygınlaşmıştır.
ADR yöntemlerinden biri de arabuluculuktur. Arabuluculuk; bir özel hukuk uyuşmazlığının tarafı olan kişilerin, özgür iradeleriyle seçtikleri tarafsız ve uzman bir üçüncü kişinin (arabulucu) hakemliğinde, dava açılmadan önce veya dava açıldıktan sonra başvurdukları bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir.
Arabulucunun görevi tarafları dinlemek, onlara objektif bilgi vermek, iletişim kurmalarını sağlamak ve ortak noktalarını bulmalarına yardımcı olmaktır. Arabulucu taraflara bir karar vermez veya dayatmaz; taraflar kendi aralarında anlaşırlarsa bir uzlaştırma protokolü imzalarlar.
Arabuluculuğun avantajları şunlardır:
- Taraflar kendi iradeleriyle karar verirler; böylece kendilerini daha iyi hissederler ve kararı daha kolay kabullenirler.
- Taraflar arasındaki ilişki korunur veya iyileştirilir; böylece gelecekteki işbirliği mümkün olur.
- Arabuluculuğun süresi ve maliyeti mahkemeye göre daha azdır; böylece taraflar zamandan ve paradan tasarruf ederler.
- Arabuluculuğun sonucu gizlidir; böylece tarafların itibarı veya ticari sırları korunur.
Arabuluculuğa başvurmak için iki şart vardır: Birincisi tarafların rızasıdır; ikincisi ise uyuşmazlığın özel hukuka tabi olmasıdır. Kamu düzenini ilgilendiren konular arabuluculuğa elverişli değildir.
Türkiye'de arabuluculuğun yasal dayanağı 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu'dur. Bu kanuna göre bazı uyuşmazlıklarda arabuluculuğa başvurmak zorunlu hale getirilmiştir. Örneğin işçi-işveren arasındaki alacak ve tazminat davalarında dava açmadan önce arabulucuya gitmek gerekmektedir.
Arabulucular Adalet Bakanlığı tarafından yetkilendirilen ve sicile kaydedilen kişilerdir. Arabulucu olmak için hukuk fakültesi mezunu olmak ve belirlenen eğitimi almak gerekmektedir.
Arabuluculuğun Türkiye'de yaygınlaştırılması için Adalet Bakanlığı'nın çeşitli çalışmaları vardır. Bunlardan biri de Arabulucu Portal'dır (https://arabulucu.uyap.gov.tr).